Raportage door: Georgia Oost
Hogeschool Utrecht

Het is de ziekte die de meeste slachtoffers maakt, maar ook het meeste onbegrip krijgt. Hoe komt het dat eetstoornissen nog steeds zo een lastig begrip zijn in de medische wereld?

Twaalf vrouwen verzamelen zich langzaam in een kleine ruimte. Iedereen zoekt een plek en zodra dat is gevonden, worden notitieboekjes en pennen tevoorschijn gehaald. Hier en daar vult wat geroezemoes de ruimte met af en toe een schaterlach meteen gevolgd door een hand voor de mond. Patricia Bos (46), oprichtster van organisatie Buro Puur, kijkt met een tevreden blik door de ruimte, voordat ze haar handen ineenslaat en in één klap alle vrouwen stil weet te krijgen. “Laten we beginnen.”

Vandaag volgen medewerkers van zorginstelling Changes GGZ in Breda een training in het behandelen van mensen die lijden aan een eetstoornis. Organisatie Buro Puur, opgericht door Patricia Bos, traint hen. Buro Puur werkt samen met ervaringsdeskundigen die allen op hun eigen manier kunnen uitleggen hoe een eetstoornis hun leven heeft beïnvloed en hoe je hier het beste mee kan omgaan. Samen met medewerkers Joyce van der Bijl, Suzan en stagiaire Linda hoopt ze aan zowel professionals, ouders én leerlingen duidelijk te maken dat een eetstoornis niet alleen over eten gaat. “Wacht niet totdat je merkt dat iemand om jou heen niet meer eet, of erg veel afvalt. Al bij karakteristieken als perfectionisme, faalangst en de behoefte om mensen te pleasen is het verstandig een gesprek met iemand aan te gaan.”

Changes GGZ is een zorginstelling die mensen met zowel verslavingen als eetstoornissen behandelt. Vaak is de behandeling van eetstoornissen nog een onderwerp van discussie onder zowel patiëntenverenigingen als organisaties die eetstoornissen behandelen en onderzoeken. Een groeiend probleem is dat huisartsen eetstoornissen vaak niet op tijd herkennen, terwijl de signalen vaak al ver van tevoren duidelijk zijn. Afgelopen jaren is bekend geworden dat patiënten met een eetstoornis ook steeds jonger lijken te worden. Hoe gaan therapeuten hier dan mee om?

Patricia, Suzan, Joyce en Linda gaan allemaal naast elkaar staan en kijken de medewerkers aan. Om een beeld te schetsen over de leefwereld van iemand met een eetstoornis, vertellen ze allen kleine trucjes die zij toepasten toen zij een eetstoornis hadden. Trucjes om af te vallen, of om ervoor te zorgen dat het niet op zou vallen als je te dun was. Suzan neemt een diepe zucht en begint als eerste te praten. Ze kijkt alle medewerkers indringend doch lief aan. “Als ik naar therapie ging, kleedde ik mij zo dun mogelijk aan en ging ik vervolgens bij een open raam zitten, in de hoop dat ik door de kou meer calorieën zou verbranden. Op andere momenten deed ik juist ook wat wijdere kleren aan, zodat mensen niet zouden zien hoe dun ik eigenlijk was.” Schokkende verhalen komen één voor één  naar buiten, af en toe blikken van herkenning onder de ervaringsdeskundigen, vaak aangegrepen expressies namens de medewerkers.

Suzan heeft acht jaar lang een eetstoornis gehad, eerst vanaf haar twaalfde anorexia, daarna ontwikkelde ze rond haar zestiende boulimia. “Mijn ouders hadden wel langer door dat er iets aan de hand was. Op een gegeven moment sleepte mijn moeder mij mee naar de huisarts, met de boodschap ‘mijn kind is ongelukkig en ik weet niet waarom’. Ik was toen al wel wat afgevallen, dus mijn moeder liet het woord eetstoornis wel vallen. De huisarts zette me op de weegschaal en zei dat ik net geen ondergewicht had, dus dan zou ik geen eetstoornis hebben. Daarna werd ik weer naar huis gestuurd. Vanaf toen ging het eigenlijk alleen maar bergafwaarts.”

“De huisarts zette mij op de weegschaal en zei dat ik net geen ondergewicht had, dus dan zou ik geen eetstoornis hebben.”
Suzan

Buro Puur probeert dat aan te pakken door zowel folders, kaarten en boekjes te schrijven over het op tijd herkennen van een eetstoornis. “Wij hebben een signalenkaart ontwikkeld voor huisartsen waarin alle signalen van eetstoornissen duidelijk worden aangegeven, hier worden zowel karakteristieken als triggers aangegeven. Het gaat namelijk niet alleen om eten, er schuilt veel meer achter.”

“Voor mijn ouders was het lastig, omdat zij zich machteloos voelden. Ze zagen hoe hun eigen dochter zich naar de vernieling hielp. Mijn moeder zei een keer, “Als moeder is het eerste wat je doet je kind te eten geven. Het moment dat je kind dat dan niet meer wilt is erg moeilijk als ouder zijnde, want je wilt je kind niet verliezen.” Dat raakte mij. Het moment dat ik me zelf realiseerde dat er iets fout was, was op school. Ik zat in de natuurkundeles en we moesten een toets maken, maar door mijn ondergewicht kon ik mij niet meer concentreren. Ik probeerde af te kijken bij iemand naast me, maar mijn docent zag dat. Hij hurkte naast me en zei “Suzan, als het je niet meer lukt dan begrijp ik dat.” Die opmerking heeft mij toen zo geraakt, dat ik voor het eerst na de toets huilend boven mijn blaadje schreef ‘ik heb een eetstoornis.’ Dat was voor mij de eerste keer dat ik het erkende. Vlak daarna werd ik opgenomen in het ziekenhuis.”

Naast het overdragen van theorie en kennis, wordt ook uitgelegd wat goede gesprekstechnieken zijn voor het praten met iemand die een eetstoornis heeft. Hoewel dit erg belangrijk is voor therapeuten om te kunnen, zodra het tijdens de training geoefend wordt, hangt er toch een vorm van spanning in de lucht. Bijna een soort ongemak – dit is het moment dat wij moeten laten zien hoe wij iemand met een eetstoornis aanspreken. Gelukkig weten de medewerkers van Buro Puur zo een heftige oefening wel op een luchtige manier uit te oefenen. Linda heeft dit ook samen met wat medewerkers van GGZ Changes geoefend. “Ik kan echt teruggaan naar hoe ik was als veertienjarig meisje, zo onzeker en verdrietig. Alles wat ik toen voelde kan ik nu weer voelen. Maar zodra iemand me terugneemt naar de realiteit, is dat meteen ook weer weg. Ik kan het direct weer van mijzelf afslaan.

Patricia staat op, pakt een stoel en zet deze voorzichtig in het midden. Het is nu aan Suzan. Ze staat op, loopt naar het midden en gaat zitten. Van de sterke, volwassen vrouw die zij de hele dag al was, verandert ze plotseling in een verlegen, onzeker jong meisje. Haar armen slaat ze over elkaar, haar ogen slaan schuw naar beneden en haar voeten schuifelt ze onder haar stoel. Af en toe valt er een pluk haar voor haar gezicht, maar ze doet geen moeite om deze achter haar oren te schuiven. Patricia blijft staan en kijkt iedereen één voor één indringend aan. “Jullie mogen allemaal maximaal twee vragen stellen, daarna gaan we door naar de volgende. Probeer Suzan aan het praten te krijgen, vraag iets waarvan je denkt dat je het normaal gesproken nooit zou vragen: test nieuwe technieken uit.

De eerste psycholoog is aan de beurt. Langzaam leunt ze voorover, zoekend naar de ogen van Suzan. Ze vouwt haar handen ineen en begint langzaam met praten. “Zeg, Suzan. Wat vind je ervan dat je hier bent?” Suzan mompelt iets wat bijna onverstaanbaar is maar wat lijkt op een ‘weet ik niet’. Het lijkt bijna als er ook echt een twaalfjarig meisje op de stoel zit, in het midden van alle therapeuten en specialisten. Geen een beweging of opmerking die ze maakt, verraad haar echte leeftijd. Zelfs de manier waarop ze oogcontact maakt met de therapeut die haar aanspreekt, heeft iets weg van een verlegen jong meisje. Het heeft duidelijk effect op iedereen om haar heen. Af en toe, tussen de vragen door, valt er een stilte die iedereen om zijn keel grijpt. Aan de geconcentreerde, serieuze blikken is te zien hoe er wordt nagedacht over de volgende vraag, een vraag die haar niet nóg verlegener maakt; maar juist een die haar meer laat praten. “Suzan, heb jij knuffels in jouw kamer?” Het valt stil en iedereen kijkt afwachtend naar haar gezicht, in de hoop haar ogen te vangen. Een klein lachje verschijnt op haar gezicht en ze heft haar hoofd. “Ja, dat heb ik.” “Kan je mij wat vertellen over jouw favoriete knuffel?” Het lijkt te werken, langzaam speelt iedereen op dit soort onderwerpen in. Je merkt dat Suzan zichzelf langzaam meer openstelt.

Iedereen staat langzaam op en werpt nog een bestuderende blik rond in de kamer. De sfeer in de ruimte lijkt anders, zelfverzekerder. Er zijn ontroerende verhalen verteld, eerlijke bekentenissen naar buiten gekomen en af en toe wat tranen gedeeld. De vermoeiende gezichten van zowel de medewerkers van GGZ als de teamleden van Buro Puur tonen aan dat het wel tijd is om naar huis te gaan. Tips worden verwisseld en aantekeningen doorgegeven, terwijl iedereen rustig de kamer verlaat. Ook Patricia, Joyce, Suzan en Linda kijken elkaar trots aan. Woorden zijn niet meer nodig, er is vandaag al genoeg gezegd.

Bron: http://mynews.hu.nl/georgia-oost/2017/11/03/behandeling-anorexia/